Αρθρα για την Χημεία των Χημικών Μ. Κουλιφέτη - Β. Μαντά
Αρθρα στα 
"ΧΗΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ"
ΧΗΜΕΙΑ και ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ
Μάϊος 97 Η Χημεία της Γοητείας : Τα αρώματα
Ιούνιος 97   Γλυκιά Χημεία
Σεπτέμβριος 97
Οκτώβριος 97
Νοέμβριος 97  Έχει χημικό τύπο ο έρωτας ;
Νόμπελ Χημείας και Ιατρικής 1997
Ιανουάριος 98
Φεβρουάριος 98
Μάρτιος 98
Απρίλιος 98
Μάιος 98  Κυτταρίνη
Ιούνιος 98   Αντισυλληπτικό χάπι
Ιούλιος - Αύγουστος 98 Σαπούνια - Απορρυπαντικά
Σεπτέμβριος 98   Xρωματιστή Χημεία
Ιανουάριος 99  Αναίσθητη Χημεία
Φεβρουάριος 99   Νόμπελ Χημείας και 
Ιατρικής 1998
Μάρτιος 99   Ασπιρίνη
Απρίλιος 99  Χημεία της όσφρησης
Μάιος 99  Διοξίνη
 Καλοκαίρι 99 Χημική Φωτοευαισθησία    

 

ΜΑΪΟΣ  1997


 








Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΓΟΗΤΕΙΑΣ : ΤΑ ΑΡΩΜΑΤΑ

      Αρχικά τα αρώματα εξάγονταν από φυσικές πηγές. Από αυτή την άποψη, το γιασεμί είναι πολύ φειδωλό στην εξαγωγή αιθερίου ελαίου : για 1 κιλό προϊόντος χρειάζονται 4,5 εκατομμύρια λουλούδια περίπου, που ζυγίζουν 750 κιλά. Αντίθετα από τα πορτοκάλια μπορούμε να πάρουμε τρία διαφορετικά αιθέρια έλαια : από τη φλούδα, από τα άνθη και από τα φύλλα.
  Σήμερα, οι χημικοί έχουν απομονώσει πολλά από τα συστατικά των αρωμάτων και τα παρασκευάζουν συνθετικά. Το κυριότερο συνθετικό συστατικό των αρωμάτων είναι οι αλδεϋδες. Ομως, οι χημικοί μέχρι τώρα δεν έχουν κατορθώσει να διακρίνουν ακόμα όλα τα δευτερεύοντα, αλλά σημαντικότατα στην οσμή, συστατικά τους.
      Ενα άρωμα, είτε φυσικό, είτε συνθετικό, αφ' ενός πρέπει να "δέσει" με άλλα αρώματα σ' ένα "μπουκέτο" - και γι' αυτό χρειάζεται και κάποιο ταλέντο, εκτός από τη χημεία - αφ' ετέρου πρέπει να αραιωθεί, ώστε η μυρωδιά του να γίνει πιο ευχάριστη. Για την αραίωση χρησιμοποιείται αιθυλική αλκοόλη (οινόπνευμα).
      Εξάλλου, επειδή πολλά αρώματα έχουν πάρα πολύ γλυκιά μυρωδιά, η οποία πρέπει να μετριαστεί ή εξατμίζονται πάρα πολύ εύκολα, οπότε η ταχύτητα εξάτμισης πρέπει να ελαττωθεί, προστίθενται ορισμένες ουσίες που λέγονται στερεωτικά. Τα στερεωτικά είναι συνήθως ζωϊκές ύλες που αυτούσιες έχουν πολύ δυσάρεστη οσμή, αλλά όταν τις αραιώσουμε πάρα πολύ, χρησιμοποιούνται γι' αυτή την "εξισορρόπηση".
      Ενα από τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα στερεωτικά είναι η μοσχόνη, που εκκρίνεται από τον μόσχο τον μοσχοφόρο και τη μοσχογαλή.
      Ετσι, τελικά, νιώθουμε μάλλον μια συμφωνία οσμών, παρά μια διαδοχή τους.
  Στις λοσιόν για "μετά το ξύρισμα", η σύνθεση είναι περισσότερο αραιωμένη και συχνά προστίθεται μενθόλη για να δώσει μια δροσιστική αίσθηση στο δέρμα  . . .
      Εκεί που τελειώνει η χημική τεχνολογία, αρχίζει η διαφήμιση . . .
 Και το ερώτημα πλανάται : το αξίζουν πραγματικά πολλά αρώματα που πωλούνται σε πολύ υψηλές τιμές ;
 Εδώ η Χημεία σηκώνει τα χέρια. Η επιλογή ενός αρώματος, είναι κρίση καθαρά υποκειμενική . . .



 
 







ΙΟΥΝΙΟΣ  1997


 






    ΓΛΥΚΙΑ ΧΗΜΕΙΑ

    Η γλυκιά γεύση είναι σχεδόν ταυτισμένη με τη ζάχαρη, μια ουσία που ανήκει στην τάξη των σακχάρων. Ολα τα σάκχαρα δεν είναι γλυκά, ιδιαίτερα όταν συγκροτούν διάφορα πολυμερή μακρομόρια, παρόλο που οι δομικές τους μονάδες είναι γλυκές.
    Για τον προσδιορισμό της γλυκύτητας, δεν έχει επινοηθεί κάποιος αντικειμενικός τρόπος μετρήσεων κι εξακολουθεί να γίνεται υποκειμενικά, από ομάδες δοκιμαστών που βαθμολογούν τις γλυκές ουσίες, για το ίδιο βάρος, σε σχέση με μια πρότυπη ένωση, τη ζάχαρη, που ορίζεται ως το 100 της κλίμακας. Με εξαίρεση τη φρουκτόζη, όλα τα άλλα σάκχαρα υστερούν σε γλυκύτητα, μερικά μάλιστα είναι πικρά.
    Υπάρχει βασική σχέση ανάμεσα στον αριθμό -ΟΗ που έχει μία οργανική ένωση και της γλυκύτητάς της, σχέση που δεν έχει εξηγηθεί επακριβώς.
  Ακόμα και η γλυκόλη που έχει δύο -ΟΗ είναι γλυκιά, αν και είναι δηλητήριο.
 Η γλυκερίνη, με τρία -ΟΗ έχει επίσης γλυκιά γεύση, αλλά συνήθως χρησιμοποιείται στα καλλυντικά και όχι σαν γλυκαντικό.
  Οσο προχωράμε, συναντάμε και άλλες γλυκές αλκοόλες με πολλά -ΟΗ. Η πιο κοινή από αυτές είναι η σορβιτόλη με έξι άτομα άνθρακα και καθένα από αυτά είναι ενωμένο με ένα υδροξύλιο. Εχει το πλεονέκτημα ότι δεν διασπάται με το σάλιο στο στόμα και έτσι δεν συμβάλλει στη δημιουργία οξέων που καταστρέφουν τα δόντια, όπως γίνεται με άλλα σάκχαρα. Ετσι η σορβιτόλη περιέχεται σε τσίχλες χωρίς ζάχαρη, αλλά σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει διάρροια.
  Γι' αυτούς που δεν μπορούν να συμπεριλάβουν στη διατροφή τους τη ζάχαρη για λόγους παχυσαρκίας ή σακχαρώδους διαβήτη, υπάρχουν τα τεχνητά γλυκαντικά.
  Το ρεκόρ γλυκύτητας το κατέχει η ένωση P-4000, μια αρωματική ένωση που είναι 4000 φορές γλυκύτερη από τη ζάχαρη. Το 1974 απαγορεύτηκε η χρήση της λόγω πιθανών τοξικών συνεπειών.
  Το πιο κοινό τεχνητό γλυκαντικό είναι η σακχαρίνη, για την οποία το 1977 φάνηκε ότι προκαλούσε καρκίνο της κύστης σε πειραματόζωα. Συνεχίζει όμως να κυκλοφορεί, γιατί δεν υπάρχει αβλαβές υποκατάστατό της.
  Οι χημικοί συνεχίζουν τη μελέτη της θεωρίας για το τι κάνει τις ενώσεις να έχουν γλυκιά γεύση.
  Η ένωση που δίνει τις περισσότερες υποσχέσεις είναι η νεοεσπεριδίνη που προέρχεται από τη φλούδα του γκρέϊπ - φρουτ, 1000 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη και 20 φορές από τη σακχαρίνη.
  Αν περάσει τις δοκιμές για να διευκρινιστεί αν η χρήση της είναι ασφαλής, θα είναι το τεχνητό γλυκαντικό του μέλλοντος.



 
 






ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ  1997


 






 ΑΣΠΡΟ . . . ΝΕΡΟ
 Γιατί όταν ρίχνουμε νερό στο ούζο ασπρίζει ; Το ούζο έχει άρωμα και άνιθο που ανήκει στις οργανικές ενώσεις "τερπένια" που διαλύονται στο οινόπνευμα αλλά όχι στο νερό. Το ούζο περιέχει 40% οινόπνευμα που είναι αρκετό για να διαλύσει το "τερπένια". Οταν ρίξουμε νερό τα τερπένια μένουν αδιάλυτα και δίνουν γαλάκτωμα.
 

 ΜΟΥΧΛΙΑΖΕΙ . . . Η ΜΑΡΜΕΛΑΔΑ ;
 Οχι, επειδή τα πυκνά διαλύματα της ζάχαρης υποχρεώνουν τα μικρόβια να χάσουν το νερό τους λόγω ώσμωσης, δηλ. να αφυδατωθούν και να "πεθάνουν".
 

 ΠΟΙΕΣ ΣΚΟΝΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ . . . ΕΚΡΑΓΟΥΝ ;
 Κυρίως οι οργανικές προέλευσης σκόνες όπως το άμυλο, η άχνη ζάχαρης, το αλεύρι, η καρβουνόσκονη, μπορούν να εκραγούν σε ειδικές συνθήκες όταν ανακατευθούν σε σύννεφο σκόνης.
 

 ΧΛΩΡΙΝΗ : ΒΓΑΖΕΙ ΤΗ ΒΡΩΜΙΑ ή ΑΠΛΑ ΤΗΝ ΚΑΝΕΙ ΑΟΡΑΤΗ ;
 Η χλωρίνη που είναι ισχυρό οξειδωτικό πρώτα οξειδώνει τις χρωμοφόρες ομάδες της βρωμιάς και τις κάνει αόρατες. Μετά από λίγο γίνεται η διάσπαση της βρωμιάς σε μικρά κομματάκια που διαλύονται στο νερό και απομακρύνονται τελικά από τα ρούχα.
 

 ΓΙΑΤΙ ΚΙΤΡΙΝΙΖΟΥΝ ΤΑ ΦΥΛΛΑ ΤΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ;
 Τα φύλλα περιέχουν τα χρώματα : πράσινη χλωροφύλλη και κίτρινα καροτένια.
 Το καλοκαίρι με το πολύ ήλιο γίνεται η φωτοσύνθεση και το πράσινο χρώμα της χλωροφύλλης καλύπτει το κίτρινο χρώμα από τα καροτένια.
 Το φθινόπωρο η πρωτεΐνη με την οποία είναι δεμένη η χλωροφύλλη διασπάται σε αμινοξέα που πηγαίνουν στις ρίζες και αποθηκεύονται. Μετά διασπάται και η χλωροφύλλη και αφήνει να φανεί το κίτρινο χρώμα από τα καροτένια.



 
 






ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1997


 


ΤΟ ΑΖΩΤΟ . . . ΚΑΥΣΙΜΟ ! ! !
Το υγρό άζωτο που βράζει στους - 196οC μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καύσιμο αυτοκινήτων,  όπως στις παλιές ατμομηχανές χρησιμοποιούσαν τον υδρατμό.
Eνα ρεύμα ατμοσφαιρικού αέρα αρκεί για να προκαλέσει βρασμό στο άζωτο. Με ένα ντεπόζιτο καυσίμου με 180 lt υγρό άζωτο μπορούν να καλυφθούν 200 χιλιόμετρα. Σε αυτή τη διαδικασία μπορεί να παγιδεύεται και να στερεοποιείται το CO2 και να απομακρύνεται από την ατμόσφαιρα. Πάντως στα δυστυχήματα θα γίνονται πολλοί . . . κατεψυγμένοι ! ! !

ΓΙΑ ΠΟΛΥ . . . ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΠΟΛΥ . . . ΜΕΓΑΛΑ ΜΕΓΕΘΗ ! ! !
 Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στη Χημεία τα ακραία προθέματα του SI : zepto  (z = 10-21), zetta (Z = 1021), yocto (y = 10-24), yotta (Y = 1024), xenno (x = 10-27),   xenna (X = 1027), vendeko (v = 10-33), vendeka (V = 1033) ;
Μα για να απλουστεύσουμε μερικούς ακραίους αριθμούς.
Αν διαλύσουμε 1 μόριο ουσίας σε 1 lt Η2Ο τότε η συγκέντρωση είναι 1 : 6,023 . 1023 mol/lt = 1,6 . 10-24 mol/lt = 1,6 yoctomol/lt.
Το φορτίο του ηλεκτρονίου είναι 1,6 .10-19 Cb,  δηλαδή 160 zeptocoulombs και η μάζα του πρωτονίου 1,67 . 10-24 gr = 1,67 yoctograms  και άλλες πολλές απλουστεύσεις που μπορεί ο καθένας μας να φτιάξει ! ! !

ΤΟ ΓΟΥΡΓΟΥΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΣΤΟΜΑΧΙΟΥ
  Αν έχουμε συγκεκριμένη ώρα που τρώμε, εκκρίνονται τα υγρά της πέψης και αν το στομάχι είναι άδειο προκαλούν το γνωστό θόρυβο. Οι λύσεις είναι δύο :
 ή δεν θα τρώμε σε συγκεκριμένες ώρες ή θα βάζουμε έστω μια μπουκιά στο στόμα μας για να απασχολούνται τα υγρά της πέψης και να αποφεύγουμε το ενοχλητικό γουργούρισμα.

 ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ . . . ΜΑΥΡΙΖΟΥΝ ΤΑ ΜΗΛΑ
 Το μαύρισμα μετά το καθάρισμα των φρέσκων φρούτων προκαλείται από ένα ένζυμο που επιταχύνει την αντίδραση του οξυγόνου της ατμόσφαιρας με άχρωμες ασταθείς οργανικές ενώσεις των φρούτων που οξειδώνονται σε έγχρωμες. Αυτή η αντίδραση μπορεί να επιβραδυνθεί αν χρησιμοποιήσουμε αντιοξειδωτικά (για παράδειγμα αραιωμένο χυμό λεμονιού που περιέχει βιταμίνη C), που αντιδρούν με το οξυγόνο. Επίσης με κάποια συσκευασία αν αφαιρεθεί εντελώς ο αέρας ή αποξηρανθεί το φρούτο, επειδή το ένζυμο χρειάζεται νερό για να επιδράσει.

 ΤΟ ΣΙΔΕΡΩΜΑ ΤΩΝ ΡΟΥΧΩΝ ... ΦΥΣΙΚΟ ή ΧΗΜΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ;
  Οι ίνες στα βαμβακερά υφάσματα, που αποτελούνται από μεγαλομόρια του πολυσακχαρίτη κυτταρίνη, έλκονται μεταξύ τους με δεσμούς υδρογόνου μεταξύ υδροξυλίου του ενός μορίου και υδρογόνου του άλλου μορίου. Αυτοί οι δεσμοί με το σιδέρωμα σε υψηλή θερμοκρασία διασπώνται και ξανασχηματίζονται όταν κρυώσουν τα ρούχα. Οπότε τι φαινόμενο έχουμε ;

 ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ COCA - COLA  . . . ΜΥΣΤΙΚΟ ;
  Εκτός από τα συνηθισμένα συστατικά των αναψυκτικών η Coca - Cοla περιέχει πολλά αιθέρια έλαια από πορτοκάλι, λεμόνι, κανέλλα, μοσχοκάρυδο, κορίανδρο, νερόλη και άλλα. Μπορεί η αέρια χρωματογραφία να αποκαλύψει το μυστικό στη σύνθεσή της που την κάνει να διαφέρει από τις άλλες . . . Cola ;
 



 
 








ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1997


 


ΕΧΕΙ ΧΗΜΙΚΟ ΤΥΠΟ Ο ΕΡΩΤΑΣ ;

Κεραυνοβόλος έρωτας :
Eνα βέλος τρυπάει τα επινεφρίδια.
Μόλις δούμε το αντικείμενο του πόθου μας, εκκρίνεται αδρεναλίνη στα επινεφρίδια, προκαλώντας ταχυπαλμία και άγχος. Παράλληλα στον εγκέφαλο εκκρίνονται ενδορφίνες - φυσικές μορφίνες του οργανισμού. Το μίγμα αυτό διεγείρει τον υποθάλαμο, την καρδιά της λίμπιντο. Και έπειτα έρχεται ο έρωτας . . .

Οι Νευροδιαβιβαστές
Οι νευροδιαβιβαστές είναι ουσίες που εκκρίνονται από τις απολήξεις διεγερμένων νευρικών κυττάρων μεταδίδοντας τη διέγερση σε άλλα νευρικά κύτταρα ή σε μυικά κύτταρα. Στον εγκέφαλο απαντώνται δύο μεγάλες ομάδες νευροδιαβιβαστών : οι ινδολαμίνες, με βασικό εκπρόσωπο τη σεροτονίνη και οι κατεχολαμίνες με κυριότερους εκπρόσωπους τη ντοπαμίνη, την αδρεναλίνη και τη νοραδρεναλίνη.
Επειδή πολλά είδη επιθυμιών και η σεξουαλική συμπεριφορά σχετίζονται με τη μεσολάβηση αυτών των ουσιών, η μελέτη τους παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και γίνεται με τη βοήθεια ουσιών που μιμούνται ή αναστέλλουν τη δράση τους.

Ο ρόλος της όσφρησης
Επειδή τα περισσότερα είδη ζώων δεν είναι πάντα σεξουαλικά διαθέσιμα, τις στιγμές που μπορούν να ζευγαρώσουν, τα θηλυκά εκπέμπουν ένα είδος ισχυρού "μηνύματος" προς τα αρσενικά, μέσω χημικών ενώσεων, που λέγονται φερομόνες. Αρκεί μια ελάχιστη ποσότητα φερομονών - της τάξης μg (10-6 g) - για να πάρει το μήνυμα το αρσενικό. Η ίδια η φερομόνη, λοιπόν, δρα σαν προπομπός της σεξουαλικής επιθυμίας.
 Στον άνθρωπο, η σχέση όσφρησης-σεξουαλικότητας δεν είναι σαφής. Εξάλλου, η όσφρηση ως αίσθηση είναι υποβαθμισμένη στον άνθρωπο. Σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι καλύπτουν τις οσμές τους με αρώματα. Oμως παλιότερα δεν ήταν έτσι : έχει μείνει ιστορικό το γράμμα του Ναπολέοντα στην Ιωσηφίνα μετά τη μάχη του Αούστερλιτς :
"Ne te lave pas ! Je reviens "  (Μην πλυθείς ! Eρχομαι . . .)

Αφροδισιακά : Μύθος ή πραγματικότητα ;
Υπάρχουν πάρα πολλές ιστορίες, ανά τους αιώνες, που αποδίδουν σε ορισμένες τροφές διέγερση της σεξουαλικής επιθυμίας.
Συνήθως αναφέρονται τα θαλασσινά και ιδιαίτερα τα στρείδια λόγω της διμεθυλαμινοαιθανόλης (DMAE) και του ψευδαργύρου (Zn) που περιέχουν. Μπορεί ο Καζανόβας να μην ήξερε τη διμεθυλαμινοαιθανόλη, αλλά αυτό δεν τον εμπόδιζε να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες θαλασσινών.
Ομως, μέχρι στιγμής δεν έχει αποδειχθεί σαφώς κάτι τέτοιο, αλλά οφείλεται μάλλον σε ψυχολογικούς παράγοντες . . .
 

Τι είν' αυτό που το λένε αγάπη . . .
Αυξημένα επίπεδα του νευροδιαβιβαστή φαινυλαιθυλαμίνη (ΡΕΑ) παράγουν ένα αίσθημα σαν αυτό που οι άνθρωποι χαρακτηρίζουν σαν "αγάπη". Πόση φαινυλαιθυλαμίνη πρέπει κάποιος να πάρει για να αγαπήσει ; Τα επίπεδα της ΡΕΑ στον εγκέφαλο μετρώνται από τη συγκέντρωση του μεταβολίτη της, του φαινυλοξικού οξέος, στα ούρα. Δεν υπάρχουν τροφές πλούσιες σε ΡΕΑ, αλλά τροφές πλούσιες σε πρωτεϊνες περιέχουν φαινυλαλανίνη, ένα αμινοξύ πρόδρομο της ΡΕΑ. Ισως ένα δείπνο με μπριζόλες είναι ένας τρόπος να νιώσει κάποιος αγάπη . . .



 
 






ΝΟΜΠΕΛ ΙΑΤΡΙΚΗΣ - ΦΥΣΙΚΗΣ - ΧΗΜΕΙΑΣ 1997


 


ΝΟΜΠΕΛ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 1997 : ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ PRIONS ;

  Φέτος το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής δόθηκε στον Stanley Prusiner (Professor of neurology - University of San Francisco - California) για την ανακάλυψη των prions, που είναι μικρά μόρια πρωτεϊνών, τα οποία προκαλούν μια σειρά από ασθένειες στα ζώα και στον άνθρωπο, που αργούν να εκδηλωθούν αλλά είναι θανατηφόρες. Η λέξη prion έχει προκύψει από τις λέξεις "proteinaceous infectious particles". Στα prions οφείλεται μεταξύ των άλλων η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των αγελάδων (η αρρώστεια των τρελών αγελάδων), και στους ανθρώπους η αρρώστεια Creutzfeldt - Jakob.
 Φυσιολογικές prion πρωτεϊνες υπάρχουν στα λευκά αιμοσφαίρια, σε διάφορους ιστούς του σώματος και στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου.
 Πώς οι φυσιολογικές prion πρωτεϊνες γίνονται θανατηφόρες ;
    Κουβαλάει το DNA πληροφορίες για αυτή την αλλαγή ;
 Θα μπορέσει η επιστήμη να μπλοκάρει το μηχανισμό αυτό ;
 

ΝΟΜΠΕΛ ΦΥΣΙΚΗΣ 1997 :
ΕΝΑΣ ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΑΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΤΑ ΑΤΟΜΑ

    Φέτος το βραβείο Νόμπελ Φυσικής δόθηκε στους Steven Chu (Professor of Stanford Univeristy - California), Claude Cohen Tannoudji (Professor of College de France - Paris), William Phlillips (Dr. of National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, Maryland) επειδή κατάφεραν να "σταματήσουν" τα άτομα παγώνοντάς τα με ακτίνες λέηζερ κάνοντας πειράματα από το 1985 και μετά.
       Τα άτομα των αερίων τρέχουν με ταχύτητες περίπου 4.000 km/h, οπότε δεν μπορούν να εξεταστούν. Χαμηλώνοντας συνεχώς τη θερμοκρασία μπορεί να μειωθεί η ταχύτητα των ατόμων αλλά το πρόβλημα είναι ότι τα αέρια υγροποιούνται και τελικά στερεοποιούνται. Στα υγρά και τα στερεά σώματα η μελέτη των ατόμων γίνεται δύσκολα επειδή τα άτομα και τα μόρια είναι πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Aν η μελέτη γίνει σε κενό η πυκνότητα μπορεί να διατηρηθεί χαμηλή ώστε να αποφύγουμε την συμπύκνωση αλλά ακόμα και σε θερμοκρασία - 270οC τα άτομα τρέχουν με 400 km/h. Μόνο αν φτάσουμε στο απόλυτο μηδέν η ταχύτητα πέφτει αρκετά. Για παράδειγμα όταν η θερμοκρασία είναι ένα εκατομμυριοστό του Kelvin (1 μΚ) τα ελεύθερα άτομα του υδρογόνου τρέχουν με 1 km/h (0,25 m/sec).
        Χρησιμοποιώντας ακτίνες λεήζερ τα άτομα πάγωσαν και η ταχύτητά τους έπεσε σε 0,1 km/h. Το είπαν "οπτικό σιρόπι" επειδή οι ακτίνες λέηζερ συμπεριφέρονται σαν ένα παχύρρευστο υγρό.
  Αρχικά χρησιμοποιήθηκαν έξι διασταυρούμενα λέηζερ σε ένα σύννεφο από άτομα νατρίου σε ένα θάλαμο κενού. Σε όποια κατεύθυνση προσπαθούσαν να κινηθούν τα άτομα του νατρίου τα φωτόνια τα έσπρωχναν στην περιοχή που οι ακτίνες διασταυρώνονταν. Περίπου 1.000.000 από παγωμένα άτομα σχημάτισαν ένα λαμπερό σύννεφο μεγέθους μπιζελιού. Το έντονο φως λειτουργεί σαν υγρό επιβραδύνοντας τα άτομα.
  Oταν τα άτομα επιβραδυνθούν πέφτει η θερμοκρασία τους σε επίπεδο μΚ. Eνα πρόβλημα με το "οπτικό σιρόπι" ήταν ότι τα άτομα βυθίζονταν ξεφεύγοντας από την παγίδα εξαιτίας της βαρύτητας. Χρειαζόταν κάτι περισσότερο από τις ακτίνες λέηζερ για να παγιδευτεί ένα άτομο. Eτσι χρησιμοποιήθηκαν μαζί με τα έξι λέηζερ και δύο μαγνητικά πηνία που δημιουργούσαν μαγνητικά πεδία και η η παγίδα έγινε μαγνητο-οπτική. Για να πετύχουν το τέλεια ακίνητο άτομο σκέφτηκαν και το "ατομικό συντριβάνι". Τα παγωμένα άτομα έκαναν μια βολή προς τα πάνω και στο επάνω σημείο της για λίγο ήταν τελείως ακίνητα.
  Οι μαγνητο-οπτικές παγίδες των ατόμων μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν εργαλεία στη Φυσική, Χημεία, Βιολογία. Πολλές ερευνητικές ομάδες χρησιμοποιούν τα καινούργια εργαλεία για να βελτιώσουν την ακρίβεια σε μετρήσεις (ατομικά ρολόγια, δορυφόροι, ημιαγωγοί, αντί για γυάλινους φακούς , φακοί από φως κ.λ.π.)
 
 

ΝΟΜΠΕΛ ΧΗΜΕΙΑΣ 1997 : ΚΙ ΑΛΛΟ ΝΟΜΠΕΛ ΓΙΑ ΤΟ ΑΤΡ

  Φέτος το βραβείο Νόμπελ Χημείας δόθηκε σε τρεις ερευνητές για την πρωτοποριακή τους δουλειά στα ένζυμα τα οποία συμμετέχουν στην λειτουργία της "υψηλής ενέργειας" ένωσης τριφωσφορικής αδενοσίνης (ΑΤΡ). Το βραβείο Νόμπελ που έχει αξία ένα εκατομμύριο δολλάρια μοιράστηκε το μισό στους Paul  Boyer (Uninersity of Los Angeles - California, γεν. 1918), John Walker (Medical Research Council Laboratory of Molecular Biology Cambridge, γεν. 1941) και το άλλο μισό στον Jens  Skou (Aarhus University Denmark, γεν. 1918).
Το μόριο του ΑΤΡ αποτελείται από αδενοσίνη που είναι ενωμένη με τρεις φωσφορικές ρίζες. Oταν η μια φωσφορική ρίζα αποσπάται, ελευθερώνεται ενέργεια και σχηματίζεται η διφωσφορική αδενοσίνη (ΑDΡ). Με πρόσθεση ενέργειας το ΑDP γίνεται ΑΤΡ. Ένας άνθρωπος μετατρέπει καθημερινά τόσο ΑΤΡ όσο είναι το μισό του βάρους του αν κάθεται και αν δουλεύει σκληρά η ποσότητα μπορεί να φτάσει τα χίλια κιλά. Ο Boyer λέει ότι το ΑΤΡ είναι η μηχανή που παράγει τα χρήματα τα οποία καταναλώνει το υπόλοιπο σώμα. Η χημική ουσία που οδηγεί στην αμφίδρομη αυτή μετατροπή του ΑTP σε ADP είναι το ένζυμο συνθετάση του ΑΤΡ. Ο Boyer είχε αρχίσει τις έρευνες από την δεκαετία του 1950.
 Ο Walker προσδιόρισε τη δομή του ενζύμου και επιβεβαίωσε το μοντέλο του Boyer. Αυτός άρχισε να δουλεύει την δεκαετία του 1980 βρίσκοντας τη σειρά των αμινοξέων της περιεχόμενης πρωτεϊνης και σε συνεργασία με ειδικούς στην κρυσταλλογραφία ξεκαθάρισε την τρισδιάστατη δομή του ενζύμου.
 Ο Skou ανακάλυψε ένα ένζυμο σχετικό με τον κύκλο του ΑΤΡ : την αντλία ιόντων νατρίου, καλίου. Αυτό το ένζυμο, που είναι η πρώτη αντλία σε επίπεδο μορίου που  ταυτοποιήθηκε, διατηρεί την ισορροπία των ιόντων νατρίου και καλίου σε ένα ζωντανό κύτταρο. Από το 1920 ήταν γνωστό ότι μέσα στο κύτταρο η συγκέντρωση των Να+ ήταν μικρότερη και των Κ+ ήταν μεγαλύτερη από το υγρό έξω από το κύτταρο. Ο Skou ήταν ο πρώτος επιστήμονας που βρήκε και περιέγραψε το ένζυμο που ήταν υπεύθυνο για την απευθείας μεταφορά ιόντων μέσα από κυτταρική μεμβράνη. Η μεταφορά των ιόντων απαιτεί βεβαίως ΑΤΡ.
  Από τότε έχουν βρεθεί και άλλα ένζυμα με παρόμοιες λειτουργίες. Για παράδειγμα ένα ένζυμο στους μυς του σκελετού μεταφέρει Cα2+ και ένα άλλο ένζυμο με ιόντα Η+, Κ+ παράγει υδροχλωρικό οξύ στο στομάχι. Επίσης αντίστοιχα ένζυμα βρέθηκαν σε απλούστερους οργανισμούς για παράδειγμα στο ζυμάρι, ένα ένζυμο εκκρίνει Η+ κατά την διάρκεια της ζύμωσης.